... ta làm con chim hót, ta làm một nhành mai, một nốt trầm xao xuyến, tan biến trong hòa ca ...

Một Mùa Xuân Nho Nhỏ

Thơ: Thanh Hải
Nhạc: Trần Hoàn

Mọc giữa dòng sông xanh một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi tôi đưa tay hứng về
Mùa xuân người cầm súng lộc giắc đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng trải dài nương lúa

Đất nước bốn nghìn năm vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao vững vàng phía trước
Ta làm con chim hót ta làm một nhành hoa
Một nốt trầm xao xuyến ta biến trong hoà ca

Mùa xuân mùa xuân một mùa xuân nho nhỏ lặng lẽ dâng cho đời
Mùa xuân, mùa xuân mùa xuân tôi xin hát Nam Ai, Nam Bằng
Nước non ngàn dặm tình
Nước non ngàn dặm mình đất Huế nhịp phách tiền mùa xuân...

---------------------------------
Link: http://www.cpv.org.vn/details.asp?topic=109&subtopic=224&id=BT1790559509)

Xao xuyến cùng “Một mùa xuân nho nhỏ”

Ngày 14/2/2006. Cập nhật lúc 16h30'

Tôi không sao quên được giao thừa bước sang năm 1981. Trong một chương trình ca nhạc gồm những bài hát viết về mùa xuân chẳng mấy đặc biệt, tôi bỗng nghe được một bài rất lạ, thú vị, nghe mà thấy gai người, vì bài hát quá hay, đã lâu lắm tôi mới được nghe một bài như thế. Giai điệu nghe cứ bâng khuâng, nao nao thế nào. Tết đến, xuân về, ai cũng thường là vui vẻ, hân hoan. Vậy mà bài hát cứ khiến tôi phải suy tư, trầm mặc, có chút gì đó bùi ngùi, bồi hồi. Đó là bài Một mùa xuân nho nhỏ của Trần Hoàn, phổ thơ Thanh Hải.

Trước đó, mọi người đã biết tên tuổi nhà thơ Thanh Hải. Ông được coi như một trong những nhà thơ mở đầu nền thơ ca chống Mỹ ở miền Nam với tập thơ khá tiêu biểu Những đồng chí trung kiên. Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được Thanh Hải sáng tác trên giường bệnh trong bệnh viện Trung ương Huế những ngày cuối cùng của cuộc đời. Đó là những ngày tháng 12 năm 1980. Bài thơ là chút tâm sự, chiêm nghiệm của một nhà thơ đã dâng trọn cuộc đời cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Là bạn thân của Thanh Hải, nhạc sĩ Trần Hoàn đã ngay lập tức phổ nhạc bài thơ khi nhà thơ vừa hoàn thành và nhanh chóng đến với thính giả. Một mùa xuân nho nhỏ lại là một thành công đặc biệt thứ hai của Trần Hoàn sau Lời ru trên nương. Nhạc sĩ đã tìm được một bài thơ sâu sắc với từ thơ hay, giàu sức thuyết phục: mỗi người chúng ta hãy khiêm, nhường đóng góp chút gì bé nhỏ để góp phần làm nên cuộc đời tươi đẹp, hãy hòa cùng mọi người, hãy sẻ chia với đồng loại, chớ ồn ào, phô trương, chớ chỉ thấy mình, hãy "làm con chim hót, làm một nhành hoa, một nốt trầm xao xuyến" để "biến trong hòa ca".

Tác giả không sử dụng hẳn một chất liệu dân ca vùng nào để tạo nên bài hát. Ta chỉ cảm thấy loáng thoáng chút ví dặm Nghệ Tĩnh ở chủ đề âm nhạc, rồi được biến thoát đi ngay "Mọc giữa dòng sông xanh, một ngôi sao tím biếc, ơi con chim chiền chiện...". Bố cục của bài hát vuông vức, ở thể hai đoạn, đoạn A giai điệu được viết ở giọng thứ, đoạn B chuyển sang trưởng. Cách viết này là thông thường, không có gì đặc biệt. Nhưng ngôn ngữ âm nhạc thật độc đáo bởi tạo dựng được một hình tượng khiến người nghe cảm thấy bồi hồi xao xuyến, thắc thỏm, lại pha chút bùi ngùi, nuối tiếc. Đặc biệt ở đoạn B, khi giai điệu đã chuyển hẳn sang điệu trưởng, thông thường sẽ sáng, vui hẳn lên nhưng người nghe vẫn được tô đậm thêm ấn tượng ban đầu do đoạn A đã đem lại: "Mùa xuân, Mùa xuân. Một mùa xuân nho nhỏ, lặng lẽ dâng cho đời. Mùa xuân, mùa xuân, mùa xuân tôi xin hát... ". Những dấu lặng đơn được đặt sau mỗi tiếng xuân gây cho ta cảm giác đúng là những giọt sương long lanh rơi từ những tán lá, nhành cây, mái gianh mà tác giả đã miêu tả ngay từ đầu: "Từng giọt long lanh rơi tôi đưa tay hứng về". Mùa xuân là mùa hứa hẹn sự sống, mùa sinh sôi của muôn loài. Nhưng đâu chỉ có vui, chỉ phơi phới, hớn hở, tưng bừng như người ta quan niệm, mà thực ra còn có rất nhiều, suy tư, ngẫm nghĩ, thậm chí buồn nữa chứ. Nhưng là cái buồn thẩm mĩ, chứ không phải là buồn bã, buồn nản, yếm thế, tuyệt vọng.

Trong bài hát tôi thích nhất hai chi tiết: "Con chim chiền chiện hót chi mà vang trời" và "một nốt trầm xao xuyến". Chim hót vang trời giữa mùa xuân có "người cầm súng" với "lộc giắt đầy trên lưng", có "người ra đồng" với "lộc trải dài nương lúa". Đẹp quá, vui quá! Nhưng sao nét nhạc nghe lắng lại, cái quãng 5 đổ xuống giữa vang và trời sao bâng khuâng thế, sao bùi ngùi vậy? Ôi, mùa xuân của những người giàu suy nghĩ, đâu chỉ là chuyện riêng bản thân mà là chuyện của giang sơn, đất nước, của muôn người chưa được toàn vẹn hạnh phúc vì còn lắm nỗi gian truân: "Đất nước bốn nghìn năm vất vả và gian lao". Chính bởi vậy, hãy nguyện làm "một nốt trầm xao xuyến" để "biến trong hòa ca". Một nốt thôi, lại là nốt trầm, để lẩn vào, lặn xuống, để tan biến. Khiêm nhường biết chừng nào. Nhưng đâu phải vai trò nhỏ. Bè trầm trong hợp xướng là vô cùng quan trọng. Thiếu nó, hợp xướng hẳn sẽ mất hết màu sắc, còn hay sao được nữa.

Một mùa xuân nho nhỏ ra đời cách đây đã hai mươi lăm năm. Một phần tư thế kỷ là quãng thời gian quá đủ để khẳng định giá trị bất hủ một tác phẩm nghệ thuật. Từ bấy đến nay, mỗi mùa xuân về lại có hàng chục bài hát mới ra đời nhưng quả là tôi không thấy có bài nào có cách vào với mùa xuân như bài hát này. Mỗi dịp nghe Một mùa xuân nho nhỏ tôi vẫn thấy nguyên vẹn cảm giác nao nao, bồi hồi, xao xuyến như lần nghe đầu tiên "Một mùa xuân"... "nhỏ" nhưng hiệu quả cảm xúc, thẩm mỹ đem lại cho người nghe thì vô cùng mạnh mẽ, lớn lao.

(Theo Nhạc sĩ Nguyễn Đình San, báo QĐND)